Myeelwe yabachikayintu banjide munsaluuzyo zyamwaaka wa2023 zili aansi naa kakulangwa eeyo
ya2018, kabunga kaWomen Coalition of Zimbabwe (WCOZ) kakaamba oobo.
Locadia Mavhudzi, mweendelezi waWCOZ muMidlands, chiindi kawambuula kumuswaangano
waKabunga kaBasimutolatwaambo baZimbabwe Kaatala aKwaaba Milumbe yaNsaluuzyo Kubotu
wakati nikuba kuti chisi chili amilawu iisumpukide iigwasya bachikayintu kunjila kunsaluuzyo,
bachikayintu tabalikwiimininwa zinywisya maanzi pe kunsaluuzyo zyapalyamenti alimwi
azyamakkansili.
Nikuba kuti bachikayintu mweelo wabo usika kumakkumi musanu atubili kuzwa kumwaanda (52%)
wabantu bamuchisi, Mavhudzi wakati myeelwe yabachikayintu kunsaluuzyo ziza itondeezyo chiimo
chisyalilide.
“Kunyina mukayintu naba womwe uunjide kumuzundano wachuuno chipati muchisi, mweelo waansi
loko kumyeelwe yabane (4) bakanjide mu2018.
“Kubikka aamwi, bachikayintu makumi musanu amakumi obile (70) mbabo luzutu bakanjila
kunsaluuzyo zyamuzundano wazyuuno zyakuba kuNga’nda yaBayiminini, alimwi ooyu mweelo
wakkumi akamwi kuzwa kumwaanda (11%) kumyeelwe yabaabo bali 637 bayanda zyuuno.
Munsaluuzyo zya2018, bachikayintu bakali amweelo wa14.4% wabantu 1648 bakanjide
kumuzundano wazyuuno zyakunjila kuNg’anda yaBayiminini.
“Kunsaluuzyo zyamakkansila, 665 bachikayintu banozundana alimwi baalumi bali 3940. Kubika
aamwi, mweelo wakumi atune kuzwa kumwaanda (14%) yabaabo batanozundane mbachikayintu
naa kwalangwa kumweelo wakumi amusanu atubili kuzwa kumwaanda (17%) kunsaluuzyo yakiinda,”
Mavhudzi wakaamba oobo.
Wakiinkilila nembo akuti tubunga twabuleli bwanyika twakalembya bachikayintu bali 1 336
balikuyanda kunjila muzyuuno zyamweelo wamakkumi otatwe kuzwa kumwaanda (30%) kuzyuuno
zyipegwa kabunga kalamyeelwy waajulu kubusena oobo kumuzundano wansaluuzyo.
“Nzila yazyuuno zyeendelena amyeelwe yajanwa aakabunga kazyabuleli bwanyika injizya
bachikayintu bali 561 kuzyuuno zyamakkansili alimwi mweelo wamakkumi obile atutatu (23%)
wazyuuno zili 1 570 ziliwo,” wakaamba oobo Mweendelezi waWCOZ muMidlands.
Mavhudzi wakati bachikayintu banjila kumizundundano yansaluuzyo kanji kanji baswaanana
abuyumuyumu bwakujwatwa oobi, kuyoosegwa alimwi akusaluulwa alimwi eezi zipa kuti biimine
kule.
Wakati masena amwaya milumbe walo akonzya kuba masena aajata oobi bachikayintu kulizyabuleli
bwanyika, kuyungizya kusampawula bachikayintu alimwi kaatacheesyi kujatwa oobi, kubejekezegwa
akuyoosegwa.
Mavhudzi wakasungwaazya basimutolatwaambo kuti balange oobotu makani abachikayintu
abaalumi chiindi nibabweza twaambo twansaluuzyo alimwi akweezya kusongola penzi
lyakuteelanisigwa kwabachikayintu abaalumi kunsaluuzyo chiindi chakumwaya milumbe
yansaluuzyo.
Simupupululatwaambo waSunday News Limukani Ncube, wakali uumwi wabakali kuyiisya wakati
basimutolatwaambo beelede kupa ijwi lyabulemo kutubunga twabantu bvache tukozyenie
abachikayintu abantu balema.
Ncube wakasungwaazya basimutolatwaambo kuti baleke kunjila aamyoyo kumakani azyabuleli
bwanyika mbukunga balakonzya kubikwa kulubazu lumwi abasijendengano lyazyabuleli bwanyika.
Mulumbe ooyu wakasandwidwa kuChiTonga aMidlands State University National Language Institute.